Nowa klasyfikacja jednostek w ustawie o rachunkowości 2025

Wprowadzenie nowej klasyfikacji jednostek od 2025 roku

Od 1 stycznia 2025 roku przedsiębiorcy w Polsce muszą stosować się do istotnych zmian w ustawie o rachunkowości, które wprowadziły całkowicie nową klasyfikację jednostek gospodarczych. Te rewolucyjne zmiany mają na celu dostosowanie polskich przepisów do wymogów unijnych oraz znaczące ułatwienie przedsiębiorstwom prowadzenia działalności poprzez zastosowanie odpowiednich uproszczeń rachunkowych.

Nowa klasyfikacja wprowadza cztery główne kategorie jednostek: mikro, małe, średnie i duże, z precyzyjnie określonymi progami finansowymi i zatrudnieniowymi. Każda kategoria niesie ze sobą różne obowiązki sprawozdawcze i możliwości korzystania z uproszczeń ewidencyjnych.

Zmiany te wynikają z implementacji dwóch kluczowych dyrektyw europejskich: Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2022/2464 z dnia 14 grudnia 2022 roku dotyczącej sprawozdawczości przedsiębiorstw w zakresie zrównoważonego rozwoju oraz Dyrektywy delegowanej Komisji (UE) 2023/2775 z dnia 17 października 2023 roku zmieniającej kryteria wielkości przedsiębiorstwa dla poszczególnych kategorii jednostek.

Podstawa prawna i cele nowelizacji ustawy

Ministerstwo Finansów wyjaśniło, że głównym celem wprowadzonych zmian jest implementacja do krajowego porządku prawnego wspomnianych dyrektyw unijnych, które znacząco wpływają na sposób klasyfikacji i sprawozdawczości przedsiębiorstw w całej Unii Europejskiej.

Ustawa nowelizująca o zmianie ustawy o rachunkowości, ustawy o biegłych rewidentach, firmach audytorskich oraz nadzorze publicznym oraz niektórych innych ustaw wprowadza nie tylko nowe kategorie jednostek, ale również modyfikuje dotychczasowe pojęcia jednostek mikro i małej. Wszystkie nowe definicje zostały umieszczone w art. 3 ust. 1 ustawy o rachunkowości.

Nowe regulacje wprowadzają również definicję dużej grupy zgodnie z art. 3 ust. 1 pkt 1e ustawy o rachunkowości, co stanowi istotne uzupełnienie dotychczasowych przepisów dotyczących grup kapitałowych.

Szczegółowa charakterystyka jednostek mikro

Zgodnie z nowymi regulacjami, przez jednostkę mikro rozumie się jednostkę, która w roku obrotowym, za który sporządza sprawozdanie finansowe, oraz w roku poprzedzającym ten rok obrotowy nie przekroczyła co najmniej dwóch z trzech określonych wielkości progowych.

W przypadku jednostki rozpoczynającej działalność albo prowadzenie ksiąg rachunkowych w sposób określony ustawą, ocena dokonywana jest w roku obrotowym, w którym rozpoczęła działalność albo prowadzenie ksiąg rachunkowych.

Progi finansowe i zatrudnieniowe dla jednostek mikro przedstawiają się następująco:

Status jednostki mikro jest szczególnie istotny dla małych przedsiębiorstw, ponieważ umożliwia korzystanie z najszerszych uproszczeń rachunkowych i sprawozdawczych przewidzianych w ustawie o rachunkowości. Jednostki te mogą stosować uproszczone zasady prowadzenia ksiąg rachunkowych oraz sporządzać sprawozdania finansowe w ograniczonym zakresie.

Przykład: Firma handlowa prowadząca dziaalność od dwóch lat osiągnęła w ubiegłym roku przychody w wysokości 3,5 miliona złotych, posiada aktywa o wartości 1,8 miliona złotych i zatrudnia 8 osób. Ponieważ nie przekroczyła żadnego z trzech progów, zachowuje status jednostki mikro i może korzystać z pełnych uproszczeń rachunkowych.

Definicja i charakterystyka jednostek małych

Jednostka mała to jednostka niebędąca jednostką mikro, która w roku obrotowym, za który sporządza sprawozdanie finansowe, oraz w roku poprzedzającym ten rok obrotowy nie przekroczyła co najmniej dwóch z trzech następujących wielkości progowych.

Podobnie jak w przypadku jednostek mikro, dla jednostek rozpoczynających działalność albo prowadzenie ksiąg rachunkowych ocena dokonywana jest w roku obrotowym, w którym rozpoczęła działalność albo prowadzenie ksiąg rachunkowych w sposób określony ustawą.

Kryteria klasyfikacyjne dla jednostek małych:

• 33 000 000 zł w przypadku sumy aktywów bilansu na koniec roku obrotowego
• 66 000 000 zł w przypadku przychodów netto ze sprzedaży towarów i produktów za rok obrotowy
• 50 osób w przypadku średniorocznego zatrudnienia w przeliczeniu na pełne etaty

Jednostki małe mają dostęp do znaczących uproszczeń w zakresie sprawozdawczości finansowej, choć nie tak rozległych jak jednostki mikro. Mogą one stosować uproszczone wzory sprawozdań finansowych oraz korzystać z pewnych zwolnień w zakresie ujawniania informacji w notach objaśniających.

Nowe progi dla jednostek małych oznaczają, że więcej przedsiębiorstw będzie mogło skorzystać z uproszczeń przewidzianych dla tej kategorii, co znacząco ułatwi im wypełnianie obowiązków sprawozdawczych.

Wprowadzenie kategorii jednostek średnich

Jednostka średnia stanowi całkowicie nową kategorię wprowadzoną przez nowelizację ustawy o rachunkowości. Jest to jednostka niebędąca jednostką mikro ani jednostką małą, która w roku obrotowym, za który sporządza sprawozdanie finansowe, oraz w roku poprzedzającym ten rok obrotowy nie przekroczyła co najmniej dwóch z trzech określonych wielkości.

W przypadku jednostki rozpoczynającej działalność, ocena dokonywana jest w roku obrotowym, w którym rozpoczęła działalność.

Progi dla jednostek rednich:

1. 110 000 000 zł - suma aktywów bilansu na koniec roku obrotowego
2. 220 000 000 zł - przychody netto ze sprzedaży towarów i produktów za rok obrotowy
3. 250 osób - średnioroczne zatrudnienie w przeliczeniu na pełne etaty

Wprowadzenie kategorii jednostek średnich wypełnia lukę między jednostkami małymi a dużymi, umożliwiając bardziej precyzyjne dostosowanie obowiązków sprawozdawczych do rzeczywistej wielkości i złożoności działalności gospodarczej. Jednostki średnie będą podlegały obowiązkom sprawozdawczym znajdującym się pomiędzy uproszczeniami dla jednostek małych a pełnymi wymogami dla jednostek dużych.

Przykład zastosowania: Spółka produkcyjna osiągająca roczne przychody w wysokości 180 milionów złotych, posiadająca aktywa o wartości 95 milionów złotych i zatrudniająca 200 pracowników zostanie sklasyfikowana jako jednostka średnia, ponieważ przekroczyła dwa progi (przychody i zatrudnienie), ale nie przekroczyła progu aktywów.

Charakterystyka jednostek dużych

Jednostka duża to jednostka, która w roku obrotowym, za który sporządza sprawozdanie finansowe, oraz w roku poprzedzającym ten rok obrotowy przekroczyła co najmniej dwa z trzech progów określonych dla jednostki średniej.

W przypadku jednostki rozpoczynającej działalność, ocena dokonywana jest w roku obrotowym, w którym rozpoczęła działalność.

Progi decydujące o statusie jednostki dużej (identyczne z progami dla jednostki średniej):

• 110 000 000 zł - suma aktywów bilansu na koniec roku obrotowego
• 220 000 000 zł - przychody netto ze sprzedaży towarów i produktów za rok obrotowy
• 250 osób - średnioroczne zatrudnienie w przeliczeniu na pełne etaty

Jednostki duże podlegają najszerszym obowiązkom sprawozdawczym przewidzianym w ustawie o rachunkowości. Muszą one sporządzać pełne sprawozdania finansowe bez możliwości korzystania z uproszczeń dostępnych dla mniejszych jednostek. Dodatkowo, jednostki duże mogą podlegać obowiązkowi badania sprawozdań finansowych przez biegłego rewidenta.

Praktyczne zastosowanie nowej klasyfikacji

Nowa klasyfikacja jednostek gospodarczych opiera się na trzech kluczowych kryteriach oceny: sumie aktywów bilansu na koniec roku obrotowego, przychodach netto ze sprzedaży towarów i produktów za rok obrotowy oraz średniorocznym zatrudnieniu w przeliczeniu na pełne etaty.

Proces klasyfikacji wymaga spełnienia następujących warunków:

1. Ocena dokonywana jest na podstawie danych z dwóch kolejnych lat obrotowych
2. Wymagane jest przekroczenie lub nie przekroczenie co najmniej dwóch z trzech progów
3. Dla jednostek rozpoczynających działalność stosuje się dane z pierwszego roku działalności
4. Status jednostki określa się na potrzeby sporządzania sprawozdania finansowego

Wprowadzenie nowych progów ma szczególnie pozytywny wpływ na przedsiębiorstwa, które dotychczas przekraczay stare limity i były zmuszone do stosowania bardziej restrykcyjnych zasad rachunkowości. Podwyższenie progów oznacza, że znaczna część firm będzie mogła przejść do niższej kategorii i skorzystać z dostępnych uproszczeń.

Ważne jest, aby przedsiębiorcy pamiętali, że przepisy dotyczące nowych kategorii jednostek mają zastosowanie po raz pierwszy do sprawozdań sporządzonych za rok obrotowy rozpoczynający się po 31 grudnia 2023 roku, zgodnie z art. 14 ust. 3 ustawy nowelizującej.

Wpływ zmian na obowiązki sprawozdawcze

Nowa klasyfikacja jednostek w znaczący sposób wpływa na obowiązki sprawozdawcze przedsiębiorstw. Każda kategoria jednostek otrzymała dostosowane do swojej wielkości wymogi dotyczące sporządzania i prezentowania sprawozdań finansowych.

Jednostki mikro mogą korzystać z najszerszych uproszczeń, w tym:

• Sporządzania uproszczonych sprawozdań finansowych
• Stosowania uproszczonych zasad wyceny aktywów i pasywów
• Ograniczenia zakresu informacji ujawnianych w notach objaśniających
• Zwolnienia z obowiązku sporządzania niektórych elementów sprawozdania

Jednostki małe mają dostęp do uproszczeń obejmujących:

• Możliwość stosowania uproszczonych wzorów sprawozdań
• Ograniczony zakres ujawnień w notach objaśniających
• Zwolnienia z niektórych szczegółowych wymogów prezentacji danych

Praktyczny przykład: Firma informatyczna zatrudniająca 45 osób, z przychodami 55 milionów złotych i aktywami 28 milionów złotych zostanie sklasyfikowana jako jednostka mała. Będzie mogła skorzystać z uproszczeń w zakresie sporządzania sprawozdań finansowych, co znacznie zmniejszy jej obciążenia administracyjne w porównaniu z wymogami dla jednostek średnich.

Procedura określania statusu jednostki

Określenie właściwego statusu jednostki zgodnie z nową klasyfikacją wymaga przeprowadzenia systematycznej analizy spełniania kryteriów progowych. Proces ten powinien być przeprowadzany corocznie przed sporządzeniem sprawozdania finansowego.

Kroki procedury określania statusu:

1. Zebranie danych finansowych z bieżącego roku obrotowego i roku poprzedniego
2. Obliczenie sumy aktywów bilansu na koniec każdego z dwóch lat
3. Ustalenie przychodów netto ze sprzedaży za każdy z dwóch lat
4. Wyliczenie średniorocznego zatrudnienia w przeliczeniu na pełne etaty
5. Porównanie każdego kryterium z odpowiednimi progami
6. Określenie liczby przekroczonych progów w każdym z dwóch lat
7. Ustalenie końcowego statusu na podstawie zasady "co najmniej 2 z 3 progów"

Szczególną uwagę należy zwrócić na moment utraty lub uzyskania określonego statusu. Zmiana klasyfikacji następuje dopiero po przekroczeniu lub nie przekroczeniu progów przez dwa kolejne lata obrotowe, co zapewnia stabilność klasyfikacji i unikanie częstych zmian statusu.

Praktyczne konsekwencje dla przedsiębiorców

Wprowadzenie nowej klasyfikacji jednostek niesie ze sobą szereg praktycznych konsekwencji dla przedsiębiorców prowadzących działalność gospodarczą w Polsce. Najważniejszą z nich jest możliwość skorzystania z szerszych uproszczeń rachunkowych przez większą liczbę jednostek.

Korzyści dla przedsiębiorców:

• Podwyższenie progów umożliwia więcej firmom korzystanie z uproszczeń
• Jaśniejsze kryteria klasyfikacji eliminują wątpliwości interpretacyjne
• Harmonizacja z przepisami unijnymi ułatwia działalność międzynarodową
• Redukcja kosztów prowadzenia rachunkowości dla jednostek korzystających z uproszczeń
• Zmniejszenie obciążeń administracyjnych związanych ze sprawozdawczością

Wyzwania implementacyjne:

• Konieczność przeanalizowania obecnego statusu jednostki
• Ewentualna potrzeba dostosowania systemów księgowych
• Przeszkolenie kadry księgowej w zakresie nowych przepisów
• Aktualizacja procedur wewnętrznych dotyczących sprawozdawczości

Przykład praktyczny: Średnia firma produkcyjna, która dotychczas musiała stosować pełne wymogi sprawozdawcze, po wprowadzeniu nowych progów może zostać przeklasyfikowana do kategorii jednostek małych. Oznacza to możliwość skorzystania z uproszczeń w zakresie sporządzania sprawozdań finansowych i znaczne obniżenie kosztów obsługi księgowej.

Najczęstsze pytania

Nowe przepisy dotyczące klasyfikacji jednostek mają zastosowanie po raz pierwszy do sprawozdań sporządzonych za rok obrotowy rozpoczynający się po 31 grudnia 2023 roku, zgodnie z art. 14 ust. 3 ustawy nowelizującej.

Przekroczenie tylko jednego z trzech progw nie powoduje zmiany statusu jednostki. Do zmiany klasyfikacji wymagane jest przekroczenie co najmniej dwóch z trzech kryteriów progowych przez dwa kolejne lata obrotowe.

Dla jednostek rozpoczynających działalność albo prowadzenie ksiąg rachunkowych ocena dokonywana jest wyłącznie na podstawie danych z roku, w którym rozpoczęto działalność, bez konieczności porównywania z rokiem poprzednim.

Tak, jednostka może dobrowolnie stosować bardziej restrykcyjne zasady rachunkowości przewidziane dla wyższych kategorii jednostek, jednak nie może stosować uproszczeń przewidzianych dla jednostek większych niż jej faktyczna klasyfikacja.

Status jednostki należy weryfikować corocznie przed sporządzeniem sprawozdania finansowego, porównując aktualne dane z kryteriami progowymi dla poszczególnych kategorii jednostek zgodnie z nową klasyfikacją.