Praca w czasie urlopu bezpłatnego u innego pracodawcy

Praca w czasie urlopu bezpłatnego u innego pracodawcy - kompleksowy przewodnik

Urlop bezpłatny stanowi szczególną instytucję prawa pracy, która pozwala na czasowe zawieszenie podstawowych obowiązków pracownika i pracodawcy. Podczas tego okresu pracownik nie świadczy pracy, a pracodawca nie wypłaca wynagrodzenia. Nie oznacza to jednak, że pracownik musi pozostać bezczynny zawodowo. Okres urlopu bezpłatnego może zostać wykorzystany na inne zatrudnienie lub działalność zarobkową, co otwiera przed pracownikami szereg możliwości rozwoju kariery i dodatkowego zarobkowania.

Zrozumienie mechanizmów działania urlopu bezpłatnego oraz możliwości podejmowania dodatkowego zatrudnienia w tym okresie jest kluczowe dla pracowników planujących wykorzystanie tego instrumentu. Prawo pracy przewiduje różne scenariusze, w tym szczególne regulacje dotyczące pracy u innego pracodawcy czy nawet u tego samego pracodawcy w ramach odrębnego stosunku pracy.

Charakterystyka urlopu bezpłatnego według Kodeksu pracy

Zgodnie z artykułem 174 § 1 Kodeksu pracy, pracodawca może udzielić pracownikowi urlopu bezpłatnego na jego pisemny wniosek. Choć forma pisemna wniosku nie jest bezwzględnie wymagana, jej stosowanie jest wysoce pożądane dla uniknięcia ewentualnych wątpliwości dotyczących zarówno faktu udzielenia urlopu, jak i czasu jego trwania.

Istotą urlopu bezpłatnego jest zawarcie umowy między pracodawcą a pracownikiem, gdyż obie strony muszą złożyć zgodne oświadczenia woli. Strony mają w tym zakresie pełną swobodę, przy czym pracodawca jest ograniczony ogólnymi zasadami prawa pracy, szczególnie zasadą równego traktowania pracowników i ich niedyskryminacji.

Praktyka pokazuje, że niejednokrotnie dochodzi do sytuacji, w których pozornie udzielany jest urlop bezpłatny, ale w rzeczywistości pracownik nadal wykonuje część swoich dotychczasowych obowiązków. W takich przypadkach, zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego, nie dochodzi do faktycznego udzielenia urlopu bezpłatnego, gdyż zgodnym zamiarem stron było dalsze wykonywanie przez pracownika tej samej pracy na rzecz pracodawcy, choć w ograniczonym zakresie.

Pracownik skierował do pracodawcy wniosek o udzielenie mu urlopu bezpłatnego od 1 kwietnia do 16 maja 2025 roku. Pracodawca wyraził zgodę na korzystanie przez pracownika z urlopu bezpłatnego w podanym okresie. W ten sposób doszło do zawarcia umowy między stronami stosunku pracy, gdzie pracownik we wniosku i pracodawca w odpowiedzi złożyli zgodne oświadczenia woli w sprawie udzielenia urlopu.

Regulacje dotyczące dłuższych okresów urlopu

Zgodnie z artykułem 174 § 3 Kodeksu pracy, przy udzielaniu urlopu bezpłatnego dłuższego niż 3 miesiące strony mogą przewidzieć dopuszczalność odwołania pracownika z urlopu z ważnych przyczyn. Ta regulacja daje pracodawcy dodatkowe zabezpieczenie w przypadku nieprzewidzianych okoliczności wymagających powrotu pracownika do pracy.

Sąd Najwyższy w wyroku z 26 września 2023 roku wyjaśnił, że okres urlopu bezpłatnego stanowi przerwę w zatrudnieniu. Mimo że w czasie korzystania z takiego urlopu stosunek pracy trwa, to jednak okresu tego urlopu nie wlicza się do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze. Urlop bezpłatny nie ma cech niewykonywania pracy podobnych do okresu zwolnienia lekarskiego czy urlopu wypoczynkowego, stanowiąc czas swoistego zawieszenia stosunku pracy.

Możliwości podejmowania pracy u innego pracodawcy

Decydowanie o sposobie wykorzystania urlopu bezpłatnego pozostawiono całkowicie pracownikowi. Oznacza to, że okres tego urlopu może on przeznaczyć na dowolne cele, w szczególności na wykonywanie pracy w ramach stosunku pracy zawartego z innym pracodawcą niż udzielający urlopu, czy też na inną działalność zarobkową realizowaną w ramach umowy cywilnoprawnej.

Procedura podejmowania pracy u innego pracodawcy

Aby skutecznie podjąć pracę u innego pracodawcy podczas urlopu bezpłatnego, należy wykonać następujące kroki:

1. Złożyć pisemny wniosek o udzielenie urlopu bezpłatnego u obecnego pracodawcy
2. Uzyskać pisemną zgodę pracodawcy na udzielenie urlopu
3. Określić dokładny okres trwania urlopu bezpłatnego
4. Zawrzeć umowę o pracę lub umowę cywilnoprawną z nowym pracodawcą
5. Rozpocząć wykonywanie pracy u nowego pracodawcy w okresie urlopu bezpłatnego

Takie stosunki prawne z innymi podmiotami, czy to stosunek pracy czy stosunek cywilnoprawny, nie mają wpływu na więź prawną istniejącą między pracodawcą udzielającym urlopu bezpłatnego a pracownikiem. Wyjątek od tej zasady przewidziano w artykule 174ą Kodeksu pracy.

Szczególne regulacje dotyczące pracy u innego pracodawcy

Artykuł 174 Kodeksu pracy wprowadza szczególną regulację, która stanowi, że:

1. Za zgodą pracownika wyrażoną na piśmie pracodawca może udzielić mu urlopu bezpłatnego w celu wykonywania pracy u innego pracodawcy przez okres ustalony w zawartym w tej sprawie porozumieniu między pracodawcami
2. Okres tego urlopu bezpłatnego wlicza się do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze u dotychczasowego pracodawcy

Ta regulacja na korzyść pracownika odróżnia instytucję urlopu bezpłatnego udzielanego w trybie artykułu 174ą Kodeksu pracy od urlopu bezpłatnego udzielanego na podstawie artykułu 174 Kodeksu pracy. W pierwszym przypadku pracownik nie traci uprawnień związanych ze stażem pracy.

Pracodawca A i pracodawca B zawarli porozumienie, zgodnie z którym dany pracownik pracodawcy A w okresie od 1 marca do 30 czerwca 2025 roku będzie wykonywał pracę u pracodawcy B, polegającą na kierowaniu działem sprzedaży w związku z występującym wakatem na stanowisku kierownika tego działu. Pracownik wyraził pisemną zgodę na wykonywanie pracy u pracodawcy B i korzystanie w tym okresie z urlopu bezpłatnego u pracodawcy A. Okres tego urlopu został zaliczony u pracodawcy A do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze.

Procedura udzielania urlopu w celu pracy u innego pracodawcy

Procedura przewidziana w artykule 174ą Kodeksu pracy wymaga spełnienia następujących warunków:

• Zawarcia porozumienia między dwoma pracodawcami określającego okres wykonywania pracy przez pracownika u drugiego pracodawcy
• Uzyskania pisemnej zgody pracownika na wykonywanie pracy u innego pracodawcy
• Udzielenia przez pierwotnego pracodawcę urlopu bezpłatnego na okres określony w porozumieniu
• Zachowania wszystkich przepisów prawa pracy dotyczących ochrony pracownika

Ograniczenia dotyczące pracy u tego samego pracodawcy

Jednoczesne korzystanie z urlopu bezpłatnego i wykonywanie pracy u tego samego pracodawcy w ramach jednego stosunku pracy nie jest możliwe. Sąd Najwyższy w wyroku z 13 września 2010 roku wskazał, że udzielenie urlopu bezpłatnego przy jednoczesnej kontynuacji przez pracownika zatrudnienia w tym samym charakterze świadczy o pozorności udzielonego urlopu.

Zasady dotyczące ograniczeń

Główne ograniczenia dotyczące pracy u tego samego pracodawcy obejmują:

• Niemożność jednoczesnego korzystania z urlopu bezpłatnego i wykonywania pracy w ramach tego samego stosunku pracy
• Zakaz pozornego udzielania urlopu bezpłatnego przy faktycznej kontynuacji dotychczasowych obowiązków
• Konieczność rzeczywistego zawieszenia obowiązków pracowniczych w okresie urlopu
• Wymóg zgodnego zamiaru stron co do faktycznego charakteru urlopu

Okres urlopu bezpłatnego w swoim założeniu ma stanowić zawieszenie obowiązku wykonywania przez pracownika jego obowiązków oraz obowiązku wypłaty wynagrodzenia przez pracodawcę. Nie do zaakceptowania pozostaje sytuacja, w której udzieleniu urlopu bezpłatnego towarzyszy zamiar dalszego zatrudniania pracownika w tym samym charakterze.

Wielość stosunków pracy z tym samym pracodawcą

W przypadku wielu stosunków pracy łączących danego pracownika z tym samym pracodawcą są one traktowane odrębnie. To pozwala na korzystanie z urlopu bezpłatnego w ramach jednego stosunku pracy przy jednoczesnym świadczeniu pracy w ramach innego stosunku pracy z tym samym pracodawcą.

Sąd Najwyższy w wyroku z 1 lutego 2017 roku opowiedział się za taką możliwością na przykładzie jednoczesnego pozostawania w stosunkach pracy na podstawie umowy o pracę i na podstawie wyboru. Udzielenie urlopu bezpłatnego może nastąpić także w celu innego niż dotychczasowe zatrudnienia u tego samego pracodawcy, na czas tego zatrudnienia.

Pracownik urzędu gminy zatrudniony na podstawie umowy o pracę na stanowisku kierownika działu organizacyjnego został wybrany na wójta tej gminy. W wyniku wyboru doszło do nawiązania stosunku pracy między tą osobą a urzędem gminy jako pracodawcą. Powstała sytuacja, w której tę samą osobę łączyły z urzędem gminy 2 stosunki pracy: jeden na podstawie umowy o pracę i drugi na podstawie wyboru. Aby móc sprawować mandat wójta, pracownikowi na okres kadencji udzielono urlopu bezpłatnego z pierwszego stosunku pracy.

Specyfika udzielania urlopu w przypadku wielości stosunków pracy

Zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego, swoistość sytuacji, kiedy pracodawca udziela urlopu bezpłatnego pracownikowi zatrudnionemu na podstawie umowy o pracę w celu i na czas zatrudnienia go u tego pracodawcy na podstawie wyboru, powinna być odniesiona do oceny zachowania przewidzianych rygorów formalnych.

Swoistość urlopowania pracownika w celu zatrudnienia go u tego samego pracodawcy powoduje ze względów funkcjonalnych wątpliwość co do dopuszczalności zastrzeżenia przewidzianej w artykule 174 § 3 Kodeksu pracy klauzuli odwołania z urlopu bezpłatnego dłuższego niż 3 miesiące. Ponadto w tego rodzaju przypadkach nie ma zastosowania artykuł 174 § 2 Kodeksu pracy, co oznacza, że okres korzystania z urlopu bezpłatnego podlega wliczeniu do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze.

Przepisy szczególne dotyczące niektórych grup pracowników

W przepisach szczególnych, dotyczących niektórych grup pracowników, uregulowano przypadki urlopu bezpłatnego w częściowo odmienny sposób niż w unormowaniach kodeksowych. Różnice polegają głównie na nałożeniu na pracodawców, w pewnych sytuacjach, obowiązku udzielenia urlopu bezpłatnego lub zaliczenia czasu jego trwania do okresu, od którego zależą uprawnienia pracownicze.

Grupy pracowników objęte szczególnymi regulacjami

Szczególne regulacje dotyczą między innymi:

• Członków zarządów komisarycznych banków
• Osób kierowanych do pracy przy zwalczaniu epidemii
• Osób odbywających dobrowolną zasadniczą służbę wojskową
• Osób powołanych do pełnienia terytorialnej służby wojskowej rotacyjnie

Zaliczanie okresu urlopu do stażu pracy w przepisach szczególnych

W niektórych przypadkach przewidzianych w przepisach szczególnych okres urlopu bezpłatnego zalicza się do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze. Jest to znaczące odstępstwo od ogólnej zasady wynikającej z artykułu 174 § 2 Kodeksu pracy, zgodnie z którą okresu urlopu bezpłatnego nie wlicza się do okresu pracy.

Takie rozwiązania mają na celu ochronę pracowników wykonujących szczególne zadania o charakterze społecznym lub państwowym, zapewniając im, że ich zaangażowanie w takie działania nie wpłynie negatywnie na ich uprawnienia pracownicze u dotychczasowego pracodawcy.

Praktyczne aspekty wykorzystania urlopu bezpłatnego

Urlop bezpłatny może być wykorzystany przez pracowników w różnych celach, nie tylko związanych z podjęciem dodatkowego zatrudnienia. Może służyć rozwojowi zawodowemu, zdobywaniu nowych kwalifikacji, realizacji projektów osobistych lub prowadzeniu własnej działalności gospodarczej.

Cele wykorzystania urlopu bezpłatnego

Najczęstsze cele wykorzystania urlopu bezpłatnego to:

• Podjęcie dodatkowego zatrudnienia u innego pracodawcy
• Prowadzenie własnej działalności gospodarczej
• Zdobywanie nowych kwalifikacji zawodowych
• Realizacja projektów osobistych lub rodzinnych
• Opieka nad członkami rodziny
• Podróże i rozwój osobisty

Ważne jest, aby pracownicy planujący skorzystanie z urlopu bezpłatnego dokładnie przeanalizowali konsekwencje takiej decyzji, szczególnie w kontekście wpływu na uprawnienia pracownicze. Należy pamiętać, że okres urlopu bezpłatnego nie wlicza się do stażu pracy, co może wpłynąć na wysokość przyszłych świadczeń czy terminy nabywania określonych uprawnień.

Dokumentowanie urlopu bezpłatnego

Choć forma pisemna wniosku o urlop bezpłatny nie jest bezwzględnie wymagana, zdecydowanie zaleca się jej stosowanie. Podobnie zgoda pracodawcy powinna być wyrażona na piśmie, aby uniknąć ewentualnych sporów dotyczących warunków urlopu.

W dokumentacji powinny znaleźć się następujące elementy:

1. Okres trwania urlopu bezpłatnego z dokładnymi datami początku i końca
2. Cel, w jakim urlop jest udzielany (jeśli strony uznają to za istotne)
3. Ewentualne warunki szczególne, jak możliwość odwołania z urlopu
4. Potwierdzenie, że strony są świadome konsekwencji prawnych udzielenia urlopu

Najczęstsze pytania

Nie, pracodawca nie może jednostronnie nałożyć na pracownika obowiązku wzięcia urlopu bezpłatnego. Urlop bezpłatny wymaga wniosku pracownika i zgody pracodawcy, stanowiąc umowę między stronami stosunku pracy.

Podczas urlopu bezpłatnego stosunek pracy trwa, ale jest zawieszony. Oznacza to, że pracownik może zachować niektóre ubezpieczenia, ale szczegóły zależą od konkretnych regulacji ZUS i rodzaju ubezpieczenia.

Przerwanie urlopu bezpłatnego wymaga zgody obu stron. W przypadku urlopu dłuższego niż 3 miesiące strony mogą przewidzieć możliwość odwołania z ważnych przyczyn już w momencie udzielania urlopu.

Ogólnie nie, pracownik może swobodnie decydować o sposobie wykorzystania urlopu bezpłatnego. Wyjątkiem są przypadki, gdy w umowie o pracę lub regulaminie pracy przewidziano ograniczenia dotyczące dodatkowego zatrudnienia.

Okres urlopu bezpłatnego nie wlicza się do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze, w tym wymiar urlopu wypoczynkowego. Może to wpłynąć na ilość dni urlopu wypoczynkowego przysługującego w kolejnych latach.

Tak, Kodeks pracy nie przewiduje minimalnego okresu trwania urlopu bezpłatnego. Może on zostać udzielony nawet na jeden dzień, jeśli strony wyrażą na to zgodę.

Rozwiązanie umowy o pracę kończy również urlop bezpłatny. W przypadku rozwiązania umowy przez pracodawcę podczas urlopu bezpłatnego muszą być zachowane wszystkie procedury przewidziane w Kodeksie pracy, włączając okresy wypowiedzenia.